Fort pośredni Va Bonin

█
Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku zbudowano potężną twierdzę poligonalną. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I–IX) i 3 mniejsze pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) i kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej – w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie 10 kilometrów.

█
Forty pośrednie nowego typu miały narys trapezowy. Ich zadaniem było wspomaganie obrony obszaru między fortami głównymi, dlatego na głównym wale miały stanowiska tylko dla kilku lekkich dział i nie miały pomieszczeń do przygotowywania amunicji. Jednokondygnacyjne koszary zostały rozdzielone na dwa bloki: jeden znajdował się pod wałem, a drugi w tylnej części (mieścił bramę i most zwodzony). Fort był otoczony fosą o głębokości 6 m i szerokości 9 m, chronioną przez broń przeciwszturmową w trzech kaponierach, w tym w dwóch nowoczesnych, na styku czoła i barków. Kaponiery tzw. rewersowe były połączone z koszarami przejściem podziemnym pod fosą. Budowle w forcie były połączone podziemnymi korytarzami i schodami, ale niektóre zakamarki były dostępne tylko przez drabiny.

█
Fort Va zbudowano w latach około 1887–1890. Był modernizowany aż do wybuchu I wojny światowej: między innymi wewnątrz zbudowano żelazny zbiornik na wodę, a na drodze ukrytej – podwójną wartownię. W 1939 roku na wale fortu zbudowano trzy niewielkie betonowe schrony bojowe i obserwacyjne. Przedstok, na którym pierwotnie znajdował się pas zasieków z drutu kolczastego, był już wówczas wtórnie zalesiony.
W czasie II wojny światowej zniszczono kilka elementów – mimo tego fort można uznać za dobrze zachowany. Na ścianach zachowały się ślady oryginalnego malowania, a także cenne napisy – tak niemieckie, jak i polskie.

Rekonstrukcja fortu po ukończeniu różnych modernizacji; stan na początku I wojny.

Tuż przed wybuchem II wojny na wale fortu zbudowano trzy niewielkie betonowe schrony bojowe i obserwacyjne.

Fort na współczesnym planie Poznania.

Kaponiera w przeciwskarpie osłaniała dwa odcinki fosy: przed czołem oraz barkiem. Uzbrojona była w cztery działka, wyposażona w dwa reflektory. Dostępna była tylko przez podziemny korytarz (poternę) pod fosą na osi fortu. Drzwi pośrodku pełniły rolę wyjścia awaryjnego (most jest z czasów późniejszych). Wybrukowany rów przed ścianami miał głębokość 1,2 metra, wypełniony był drutem kolczastym.

Kaponiera w narożniku fortu była uzbrojona w cztery pięciolufowe działka rewolwerowe Gruson kalibru 3,7 cm, montowane na ścianie przy pomocy trzech śrub. Niestety w Polsce nie zachowało się żadne – w poniemieckich fortach możemy oglądać tylko same śruby, dlatego powyżej wykorzystano zdjęcie działka eksponowanego w Koblencji w forcie Ehrenbreitstein. Wstrząsy podczas strzelania powodowały osypywanie się zaprawy, zatem ściana i sklepienia były osłonięte blachą – stąd ciemne ślady w wybielonej kazamacie. Strzelnica była zasłaniana zasuwą pancerną – mechanizm jej podnoszenia wciąż działa. Reflektor był zamontowany w otworze po prawej.

Cegieł do budowy fortu dostarczała m.in. założona w 1886 roku cegielnia zakładów ceramicznych Maksymiliana Perkiewicza w Ludwikowie koło Mosiny (Tonwerke Ludwigsberg).

Ściana głównego bloku koszarowego wychodząca na dziedziniec fortu. Nad koszarami znajdują się schrony-remizy i stanowiska dział pomiędzy nimi.

Schrony (remizy) na wale to miejsca, gdzie artylerzyści mogli ukryć się i schować dwa działa. Wnęki w ścianie zewnętrznej to schowki na amunicję podawaną na stanowiska. Kiedy z fortu wycofano artylerię i przeznaczono go tylko dla piechoty, bramy zamurowano, zostawiając wąskie wejścia labiryntowe.

Schrony na wale połączone są z blokiem koszarowym schodami. W jednym ze zniszczonych w 1945 roku schronów można obejrzeć interesujące szczegóły konstrukcyjne, normalnie niewidoczne.

Toalety w jednej z kazamat - na ścianach zachowały się oryginalne wezwania do przestrzegania higieny. Nawet tam są strzelnice do obrony fortu.

Unikatowy, pieczołowicie odrestaurowany most zwodzony w sieni wejściowej jest jednym z cenniejszych elementów wyposażenia fortu.

Na pamiątkę ostatnich dni spokoju wpisuje się Strzelec Łysiak Józef z 58 p.p. [pułku piechoty] Poznań zamieszkały w Buku Rynek 11. Poznań dnia 30 sierpnia 1939 roku.