Fort główny I Röder

█
Poznańskie fortyfikacje istnieją już ponad 1000 lat – ich historia sięga czasów średniowiecza. W pierwszej połowie XIX wieku powstała potężna twierdza poligonalna. Później, po zjednoczeniu Niemiec, umocnienia rozbudowano w nowoczesnym systemie fortowym. W latach 1876–1886 wokół miasta zbudowano 9 fortów głównych (nr I – IX) i 3 mniejsze forty pośrednie (IVa, VIa i IXa). W latach 1887–1890 pierścień fortyfikacji rozbudowano o kolejne 6 fortów pośrednich nowego typu (Ia, IIa, IIIa, Va, VIIa i VIIIa) oraz kilkadziesiąt schronów dla piechoty, dla artylerzystów i do składowania amunicji. Fortyfikacje były rozbudowywane i modernizowane aż do wybuchu I wojny światowej i w końcu stworzyły skomplikowany system umocnień, zajmujący ogromny obszar o średnicy prawie dziesięciu kilometrów.

█
Forty główne miały narys sześcioboczny. Ich głównym zadaniem było prowadzenie walki artyleryjskiej z przeciwnikiem oraz zapewnienie schronienia własnym siłom. Najważniejszą częścią fortu był ziemny wał artyleryjski, na którym mieściły się stanowiska dla ciężkich dział do walki dalekiej i dla lekkich dział do osłony międzypól oraz murowane schronienia dla dział i artylerzystów. Podziemne kazamaty pod wałem dawały schronienie dla załogi oraz dla amunicji i prochu. W tylnej części fortu umieszczono dwukondygnacyjne koszary dla załogi oraz główny wjazd z bramą i mostem zwodzonym. Fort był otoczony fosą głęboką na 6 m i szeroką na 9 m, chronioną za pomocą lekkich dział i karabinów strzelających z kaponier w narożnikach czołowych i barkowych oraz w koszarach. Najważniejsze budowle w forcie były połączone podziemnymi korytarzami.

█
Fort I zbudowano w latach 1878–1880. Na wale artyleryjskim, oprócz zwykłych stanowisk działowych, zbudowano dwie murowane działobitnie dla armat pierścieniowych 15 cm na łożach nadbrzeżnych. W 1881 roku fort uzupełniono o krótki odcinek wału piechoty pośrodku czoła. W latach 1887–1890 wzmocniono mury budowli podziemnych, a po bokach fortu dostawiono ziemne baterie artyleryjskie ze schronami amunicyjnymi. Około 1892 roku zainstalowano dwie stalowe kopuły obserwacyjne dla piechoty. Fort był modernizowany aż do wybuchu I wojny światowej. W czasie II wojny światowej zadaszono fosy, aby umieścić w nich warsztaty i magazyny fabryki samolotów Focke-Wulf.

Fort na współczesnym planie Poznania.

Fort – mimo zniszczeń wojennych – jest zachowany w dobrym stanie i użytkowany. Obiekt jest wykorzystywany na cele produkcyjne i magazynowe. Zwiedzanie wnętrza tylko za zgodą zarządcy. Część budowli jest uszkodzona i opuszczona, potencjalnie niebezpieczna. Osobom bez doświadczenia w turystyce fortecznej zalecane jest skorzystanie z pomocy przewodnika.

Fort I około 1892 roku, po modernizacji i instalacji pancernych kopuł obserwacyjnych wz. 1890.

Kilka poznańskich fortów uzbrojono w działa kalibru 15 cm (Ring-Kanone) na stałych stanowiskach na wale fortu, na obrotowych łożach.

Niestety stanowiska nie przetrwały w dobrym stanie: nie zachowały się nawet żelazne szyny, po których poruszały się łoża.

Cechą narysu (planu) fortów głównych było specyficzne ukształtowanie koszar szyjowych (w części tylnej fortu): cofnięcie części środkowej sprawiło, że kazamaty osłaniające fosę można było umieścić w załamaniach koszar i zrezygnować z wystającej (i przez to narażonej na zniszczenie) kaponiery.

Prochownie to miejsca szczególnie wrażliwe: ukrywano je głęboko pod wałem. Szczególnie dbano o wymianę powietrza: do tego służył charakterystyczny wąski chodnik obiegający prochownię. Światło dostarczały lampy stawiane od strony korytarza w otworach zamkniętych szybami od strony prochowni.

Schrony (remizy) na wale służyły artylerzystom do ukrycia się przed ostrzałem oraz jako miejsce ukrycia dział. Wnęki po bokach służyły do przechowywania amunicji podawanej na stanowiska: miały stosowne półki i były zamykane.